-
1 артык алга китү
зарыва́ться/ зарва́ться ( при атаках на фронте)артык бизәлгән (бизәкле) — вы́чурный, разукра́шенный (фасад здания, титульный лист книги)
-
2 выкрутасы
только мн.; разг.1) ( затейливые телодвижения) боргалану-сыргалану, боргалану, бормалы-сырмалы хәрәкәт2) перен. бормалы-сырмалы сүзләр, артык бизәү (сөйләмне һ.б.ш.) -
3 кудрявый
-ая; -ое1) көдрә, бөдрә3) перен. кирәгеннән артык бизәкле (тасвирлы) -
4 вычурный
-ая; -оебормалы-сырмалы, үтә купшы; чуар, үтә чуар; артык бизәкле -
5 украшательство
сартык бизәкләргә тырышу, чамадан тыш бизәкләү белән мавыгу, чиктән тыш купшылык -
6 вычурность
жбормалы-сырмалылык, үтә купшылык, үтә чуарлык, артык бизәклелек -
7 орнаментальный
-ая; -ое1) орнамент...ы, орнаментлау...ы, орнамент ясау...ы2) иск.; лит. орнаментлы, орнаментка бай, артык бизәкле -
8 җан
сущ.1) душа́ || душе́вныйҗан тынычлыгы — душе́вный поко́й
••җан тартмаса да кан тарта — погов. душа́ не лежи́т, да кровь ( родство) тя́нет
2) дух || духо́вныйҗан азыгы — духо́вная пи́ща
3) душа́, челове́к, существо́тере җан — живо́е существо́
гаиләдә без дүрт җан — в семье́ нас че́тверо
бала-чага алты җан — ше́стеро дете́й; дете́й шесть челове́к
сезнең тәрбиядә ничә җан? — ско́лько челове́к на ва́шем иждиве́нии?
4) перен. жизнь, существова́ние••җан малдан татлырак — посл. жизнь доро́же бога́тства
кассап мал кайгысында, кәҗә җан кайгысында — посл. мясни́к горю́ет о мя́се, а коза́ о жи́зни
5) перен. душа́, вдохнови́тель (коллектива, общества)6) прост. шку́раүз җаны өчен курку — страх за со́бственную шку́ру
7) перен. душа́ моя́, ду́шенька, ми́лый (мой́), ми́лая (моя́)•- җан зат- җан заты
- җан исәбен алу
- җан кертү••җан авызга килү (җан бугазга килү) — си́льно уста́ть (букв. душа́ поступи́ла к го́рлу)
җан бирү — умира́ть/умере́ть
җан асрап тору (җан асрау) — влачи́ть жизнь, существова́ть
җан ату — стра́стно жела́ть (чего-л.); жа́ждать, домога́ться (чего-л.)
җан ачуы кузгалу (җан ачуы чыгу) — разъяри́ться
җан ачысы — аго́ния
җан аямау (җан кызганмау) — и жи́зни свое́й не жале́ть
җан әрнеткеч (җан өзгеч) — душераздира́ющий
җан әсәре дә юк — ни (еди́ной) души́
җан башына — на ду́шу населе́ния
җан биздергеч — ме́рзкий, отврати́тельный
җан бирердәй булу (җан бирергә әзер булу; җан бирергә әзер тору) — быть гото́вым поже́ртвовать собо́ю
җан гамьсезлеге — безду́шие
җан дошманы — закля́тый враг; кро́вный враг
җан дусты — закады́чный (задуше́вный) друг
җан җиренә тию (җан җиренә басу) — заде́ть за живо́е
җан исән чакта (җан исән вакытта) — пока́ душа́ (де́ржится) в те́ле
җан кебек күргән — о́чень бли́зкий, дорого́й
җан кебек күрү — души́ не ча́ять (в ком-чём-л.), обожа́ть
җан кебек саклау (җан төсле саклау) — бере́чь как зени́цу о́ка
җан кертү (җан өрү) — вдохну́ть жизнь
җан кисәгем — ду́шечка, ду́шенька, душа́ моя́
җан көче белән — что есть ду́ху ( бежать)
җан куркуы (җан куркуысы) — страх сме́рти, страх за свою́ жизнь
җан кую (җан җую) — см. җан чыгу
җан кыйгыч — уби́йца
җан кыл өстендә тору (җан кыл өстендә калу; җан кыл өстендә булу) — висе́ть на волоске́
җан кыючы — уби́йственный, душегу́б
җан өрү — вдохну́ть жизнь, оживи́ть
җан өшеткеч — приско́рбный, тоскли́вый
җан рәхәте — одно́ удово́льствие
җан сакчысы — телохрани́тель
җан саулыгы — здоро́вье
җан сөйгән — люби́мый, избра́нник се́рдца
җан сөймәү — презира́ть, ненави́деть
җан табан астына төшү — душа́ ушла́ в пя́тки
җан тартмый — душа́ не лежи́т
җан тарту — испы́тывать влече́ние
җан тәслим кылу — умере́ть; җан(ың) теләгән что душа́ пожела́ет
җан теләгәнчә (җан теләгән кадәр; җан теләгән хәтле) — ско́лько душе́ уго́дно, ско́лько душа́ пожела́ет
җан тиргә бату (җан тиргә төшү) — изнуря́ться/изнури́ться; дойти́ до седьмо́го по́та
җан тирләре чыгу — прилага́ть/приложи́ть все си́лы; пролива́ть пот
җан түзмәү — потеря́ть терпе́ние; не сдержа́ться
җан тыну — успоко́иться
җан тынычлыгы — душе́вный поко́й; душе́вное споко́йствие, споко́йство ду́ха (со́вести)
җан уч төбенә килү — ни жив, ни мёртв; душа́ в пя́тки ушла́
җан эремәү — душа́ засты́ла как ка́мень
җан эрү — смягчи́ться (в душе́)
җанга җиңел булу — стать ле́гче на душе́
җанга йомшак (җанга ягымлы) — прия́тный ( голос)
җанга тию — надоеда́ть, донима́ть/доня́ть
җанга якын — ми́лый се́рдцу, по душе́ ( человек)
җанга яту — быть (прийти́сь) по́ сердцу (по душе́)
җанга үткән суык — а́дский хо́лод
җанны айкау — переверну́ть ду́шу (кого-л.)
җанны алу — докуча́ть, донима́ть
җанны ашау — терза́ть, му́чить
җанны кая куярга белмәү — не знать, куда́ приткну́ться
җаны-тәне белән — душо́й и те́лом; всем существо́м (любить кого-л.)
җаны теләгән елан ите ашаган — охо́та пу́ще нево́ли
җаны уч төбендә генә — е́ле-е́ле душа́ в те́ле
җаны чыкканчы — до изнеможе́ния ( работать)җаны юк безду́шный
җаным фида — кляну́сь жи́знью; за э́то мо́жно и жизнь отда́ть (выража́ет восто́рг, восхище́ние)
җанын җәһәннәмгә җибәрү — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам
җанын кызганмау — души́ не ча́ять
җанын кызганмыйча — не жале́я жи́зни, самоотве́рженно
җанын уч төбенә йомарлап — риску́я, с больши́м ри́ском
җанын фида итү — отда́ть свою́ жизнь, принести́ в же́ртву свою́ жизнь
- җан алучыҗаның ни тели — что душе́ уго́дно, чего́ душа́ жела́ет
- җан атып тору
- җан атып йөрү
- җан ачуы
- җан ачуы белән
- җан ачысы белән
- җан әрнү
- җан сыкрау
- җан башыннан
- җан бирү
- җан газабы
- җан иясе
- җан керү
- җан көеге
- җан кыю
- җан кисү
- җан саклау
- җан сату
- җан тамыры
- җан чыгу
- җаннан артык
- җаннан артык кадерле
- җанын алу -
9 кет-
кет- I1. удаляться (уходить, уезжать, улетать, уплывать);кайда кетти? куда он ушёл (уехал) ?кеткени болот келгендин погов. у пришедшего есть уход (кто пришёл, тот уйдёт; кто родится, тот умрёт; счастье приходит и уходит и т.п.);өтүп кет- пройти мимо;жүрүп кет- двинуться, отправиться;2. с предшеств. исх. п. случиться, произойти по чьей-л. вине, по какой-л. причине;сенден бир балалык иш кетиптир ты позволил себе мальчишескую выходку;өзүбүздөн кетсин пусть будет наша вина, мы сами будем виноваты (если...);иттик бизден кеткен свинство учинили мы;кетсе өзүнөн кетсин пусть он сам будет в ответе;3. в роли вспомогательного глагола при деепр. прош. вр. основного глагола выражает внезапность или решительность действия;коркуп кеттим я вдруг испугался;табышты угуп эшикке чыга калган Зуура чочуп кетти выходившая наружу Зуура, услышав звук, (вдруг) испугалась;менин атым, желип баратып, жорголой кетти моя лошадь шла рысью, (а потом вдруг) пошла иноходью;мен жанында турганымда жыгылып кетти он упал в моём присутствии (в тот момент, когда я стоял возле него);ал менин көзүмчө бир аяк кымызды тынбастан ичип кетти он чашку кумысавыпил одним духом на моих глазах;бир литр кымызды ичип кетчи, көрөйүн выпей-ка литр кумыса, я посмотрю (как ты это сделаешь; не выйдет это у тебя);максатына жетпей өлүп кетти он умер, не достигнув того, к чему стремился;жылуу короо салгыла, суук катуу болсо, мал үшүп кетпесин постройте тёплые загоны, чтобы в случае сильного холода скот (ненароком) не помёрз;сүйлөгөн сөзүнүн мааниси болбой кетти (сначала было хорошо, а потом) он что-то нескладно начал говорить;жакшы киши эле, кийин болбой кетти он был хорошим человеком, а потом испортился;стачка жалпы |стачка болуп кетти стачка превратилась во всеобщую;бул грамматика түзгөн кайсы окумуштуу болуп кетти? что это за учёный, который составил грамматику? (раньше мы о нём не слышали);Каныбек Жуманы атасы Сансыздан артык көрүп кетти Каныбек стал предпочитать Джуму его отцу Сансызу;4. с деепр. наст. вр. сделать что-л. попутно; сделать и пройти или уйти;айта кетейин кстати уж (не специально) скажу-ка я;сиздикине кире кетейин я загляну к вам;мен жолдо бара жатып, силердикине кире кеттим проездом я заехал к вам (но не задерживался);бурулуп мага келе кет заверни ко мне нёнадолго;бери келе кеткиле подойдите-ка сюда (на минутку);Эсен отура кетти Эсен разом сел;Акмат, биз менен сүйлөшүп олтуруп, ачуулана кетти Акмат, разговаривая с нами, (вдруг) рассердился;Садык Ысык-Көлгө бара жатып, колхозго токтой кетти проездом на Иссык-Куль Садык заехал в колхоз;келип кет-1) прийти и уйти (не задерживаясь);кечээ Муса келип кетти вчера Муса приходил (ненадолго);келип эле кетти он только пришёл и сейчас же ушёл;2) вдруг появиться (напр. о каком-л. чувстве); захотеться;жегим келип кетти мне захотелось есть;уйкум келип кетти мне захотелось спать;көз алдына келип кетти ему вспомнилось, прошло перед его (зрительной) памятью, (мысленно) промелькнуло перед глазами;сенин эминең кетип атат? а тебе-то что? а тебе-то какая печаль?кеттик! шутл. поехали! (выпьем!);атадан кеткен то же, что атадан айланган (см. айлан-).кет- IIотбить край чего-л., выщербить, зазубрить;балтаны кетип коюптур он зазубрил топор;кантты кетип же ешь сахар, откусывая;тишимди кетип алдым я сломал себе краешек зуба;катындардан калпып ал, кыз балдардан кымтып ал, келиндерден кетип ал фольк. у (пожилых) женщин ты тонко сними, у девиц тайком возьми, у молодух урви.
См. также в других словарях:
сырлау — 1. Сырлы итү; сырлар ясау, төшерү. күч. Матур сырлар сызыклар төшереп һ. б. ш. бизәкләү. күч. Бизәкләү элементлары катнаштырып яки дулкынлы сызыкка охшаш юллар белән, гадәттә вак кына итеп язу 2. күч. Артык бизәкле бормалы, образлы итеп сөйләү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәчәкле — с. 1. Җимеш бирү әгъзалары чәчәк рәвешендә булган, чәчәк ата торган (үсемлекләр тур.) 2. Чәчәкләр белән капланган, чәчәкләр үскән (болын, кыр һ. б. ш.) 3. Бизәк итеп чәчәкләр төшерелгән, чәчәк рәсеме белән бизәлгән (тукыма, савыт чаба һ. б. ш.) 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җете — I. с. 1. Яхшы күрә торган, үткен күзләрем ул хәтле җете түгел. рәв. Яхшы, ачык итеп (күрү, ишетү тур.) җете күрү. рәв. Аңлы, аек рәвештә, зур игътибар белән, сизгер (карау, күзәтү тур.) тирә юньгә җетерәк карыйк 2. күч. Үткен, көчле җете нурлар.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
маемлау — (МАЕМЛАТУ) – Артык күп яки артык майлы, баллы нәрсәләр ашаудан эч бозылу, күңел болгану; үтләү. күч. Бизү, тую … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыр — 1. Берәр нәрсәнең өстендә, өслегендә калкып я батып торган эз сызык рәв. чыгынты яки кирт. Җыерчык 2. Рәсемдә, бизәү сәнгатендә һәм язуда: артык нечкәләп бизәкләп эшләнгән сызык, сызыклы элемент. II. СЫР – Сөттән ясалган азык продукты. (к. :… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чобарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
акаю — диал. 1. Авыртудан, эчке газаптан, курку, аптырау һ. б. хисләр билгесе буларак, күзләрнең зур ачылып, хәрәкәтсез бер хәлдә калуы 2. Усал һәм ачулы итеп карау. Ачудан яки ярсудан тону (күзләр тур.) 3. күч. Күзгә артык бәрелеп, чекерәеп тору (нәр.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алакаю — диал. 1. Авыртудан, эчке газаптан, курку, аптырау һ. б. хисләр билгесе буларак, күзләрнең зур ачылып, хәрәкәтсез бер хәлдә калуы 2. Усал һәм ачулы итеп карау. Ачудан яки ярсудан тону (күзләр тур.) 3. күч. Күзгә артык бәрелеп, чекерәеп тору (нәр.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сылану — 1. (Сылау) 2. Ябышып иярү (үзле балчык һ. б. ш. тур.) 3. сөйл. Кершән иннек ише белән килешсез, әдәпсез бизәнү 4. Тәннең һәр җиренә тигез тиеп, ятып тору (кием тур.) 5. күч. Берәр нәрсәгә якын ук килеп елышу, терәлеп үк урнашу. Шул рәвешле посу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тую — 1. Кирәк кадәр ашамлык, эчемлек кабул итеп, ашыйсы, эчәсе килү теләге бетү, канәгатьләнү. Берәр нәрсәдән канәгатьләнү йокы тую 2. Кирәгеннән артык еш, күп куллану, кабатлану, бер төрле булу аркасында берәр нәрсәдән, эштән, кешедән ихлас кайту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге